Senin, 13 Oktober 2014

Sor Singgih Basa Bali

1-   
Sor Singgih Basa Bali




BASA BALI
Basa baline sane mange mangkin sampun marupa basa campuhan, inggih punika basa wed Bali kacampuhin antuk basa duranegara, minakadi basa jawa, sansekerta, Arab, Portugis,  Inggris miwah sane lianan. Basa Bali punika madue undag-undagan sane mawasta Sor Singgih Basa. Nganutin buku Lapuran Penelitian olih Tim Peneliti Fakultas Sastra Universitas Udayana Denpasar taun 1978/1979, istilah sor singgih basa punka taler kawastanin Unda-Usuk basa, irika kaunggahang basa Bali punika kapalih dados kalih soroh, inggih punika Basa Kasar miwah Basa Alus.
Kawentenan undag-undagan basa punika ring Bali sasampune keni pengaruh saking Jawi utawi Hindu, majaran saking kasta sane mawasta catur Wangsa. Santukan soang-soang wangsa punika madue warna basa sane sampun kaanutang rikala mabebaosan, punika awinan basa Baline kaucapang mewehan yen bandingang ring basa Indonesiane.

2-    PERANGAN SOR SINGGIH BASA
Yening selehin perangan undag-undagan sor singgih basa inucap mabina-binayan, sakewanten panerapanipun yengn sampun mabebaosan pateh kemaon. Ring sajeroning Majalah Widya Pustaka kaca 19-26 taun 1984 kabaosang istilah kapara punika tan anut, santukan kapara madue arti lumbrah utawi ketah. Basa sane ketah mangge mangkin taler kabaosang ngrangkus rauhing basa alus.
-   BASA SINGGIH
·         Basa Alus Singgih
Basa Alus Singgih mangge ri tatkala matur-atur majeng ring wangsa sane tegehan utawi janma sane patut jungjungang/singgihang. Lengkara-lengkara sane kanggen mabebaosan punika marupa kruna-kruna sane sampun kaanutang, umpami : Seda    (=mati, wafat),  Ngandika   (=ngomong, bersabda), Ngaksi  (=ningalin, melihat), Mireng   (=madingehang, mendengar) Ida   (=ia, beliau)


·         Basa Alus Sor
Basa Alus Sor mangge ngandapang raga ri kala mtur-atur ring wangsa sane tegehan utawi sane patut singgihang. Kruna-kruna sane mangge matur-atur marupa kruna-kruna sane alus sor, umpami  
·         Basa Alus Madia
Basa Alus Madia, marupa basa Bali alus sane wirasanipun tengah-tengah, dados mangge marep ring wangsa sane tagehan, sesamen triwangsa miwah wangsa andapan sane patut jungjungan, umpami : Sirep   (=pules, tidur), Ajeng   (=daar, makan), Mriki               (=mai, kesini), Margi               (=jalan, mari)
·         Basa Alus Mider
Basa Alus Mider basa Alus sane ngiras kagunanipun ri kala mabebaosan marep ring wangsa sane tegehan utawi ring wangsa andapan sane patut jungjungan, umpami : Rauh  (=teke, datang), Lali   (=engsaplupa), Jinah  (=pipis, uang), Puput    (=pragat, selesai), Raris    (=lantas, lalu)

-   BASA SOR
·         Basa Kasamen/Kapara
Basa kasamen utawi basa kapara, sane wirasanipun boya ja alus taler boya ja kasar.
Kasamen, kruna linggan ipun saking sami, polih pangater ka rauhing pangiring an dados kasamian, kasandiang dados kasamen. Dados basa Kasamen artinipun basa Sor sane dados anggen sareng sami saha wirasanipun tan ja nyinggihang maliha tan ja ngandapang, umpami :
-          Sasamen Jaba :
Rikala mabebaosan mareng ring paturu jaba sajeroning pagubugan.
I Bapa ngomong, “cening mara teka?”
I Cening masaut, “Icang mara teka Bapa”.
-          Triwangsa
Rikala mabebaosan marep ring Jaba.
Ida Pranda nagndika, “cening mara teka?”
I Cening matur, “titian wau Ratu Pranda”.
                                    Conto-conto :
      Kruna Kasamen :
      Gedeg    (=marah),   Nasi  (=Nasi), Mai  (=mari),   Pule    (=tidur),   Icang    (=saya)
·         Basa Kasar
Basa Kasar punika taler marupa basa sor, sane katibakang marep ring pasawitraan sane luket utawi ri kala maiyegan. Krun-kruna sane mangge, umpami :
Leklek  (=daar, makan, Bangka(=mati, mati), Medem   (=pules, tidur), nani ( cai, kamu lelaki ), tidik ( daar, makan ), beler ( kual, kurang ajar ), siga ( nyai, kamu wanita )




SUMBER :   Tinggen, I Nengah. 1986.SOR SINGGIH BASA BALI. Singaraja:Rhika Dewata.













Tidak ada komentar:

Posting Komentar