1-
Sor Singgih Basa Bali
BASA BALI
Basa baline sane mange mangkin
sampun marupa basa campuhan, inggih punika basa wed Bali kacampuhin antuk basa
duranegara, minakadi basa jawa, sansekerta, Arab, Portugis, Inggris miwah sane lianan. Basa Bali punika
madue undag-undagan sane mawasta Sor Singgih Basa. Nganutin buku Lapuran
Penelitian olih Tim Peneliti Fakultas Sastra Universitas Udayana Denpasar taun
1978/1979, istilah sor singgih basa punka taler kawastanin Unda-Usuk basa,
irika kaunggahang basa Bali punika kapalih dados kalih soroh, inggih punika
Basa Kasar miwah Basa Alus.
Kawentenan undag-undagan basa
punika ring Bali sasampune keni pengaruh saking Jawi utawi Hindu, majaran
saking kasta sane mawasta catur Wangsa. Santukan soang-soang wangsa punika
madue warna basa sane sampun kaanutang rikala mabebaosan, punika awinan basa
Baline kaucapang mewehan yen bandingang ring basa Indonesiane.
2- PERANGAN SOR SINGGIH BASA
Yening selehin perangan
undag-undagan sor singgih basa inucap mabina-binayan, sakewanten panerapanipun yengn
sampun mabebaosan pateh kemaon. Ring sajeroning Majalah Widya Pustaka kaca
19-26 taun 1984 kabaosang istilah kapara punika tan anut, santukan kapara madue
arti lumbrah utawi ketah. Basa sane ketah mangge mangkin taler kabaosang
ngrangkus rauhing basa alus.
- BASA
SINGGIH
· Basa Alus Singgih
Basa Alus Singgih mangge ri tatkala matur-atur
majeng ring wangsa sane tegehan utawi janma sane patut jungjungang/singgihang.
Lengkara-lengkara sane kanggen mabebaosan punika marupa kruna-kruna sane sampun
kaanutang, umpami : Seda (=mati,
wafat), Ngandika (=ngomong, bersabda), Ngaksi (=ningalin, melihat),
Mireng (=madingehang,
mendengar) Ida (=ia,
beliau)
· Basa Alus Sor
Basa Alus Sor mangge ngandapang raga ri kala
mtur-atur ring wangsa sane tegehan utawi sane patut singgihang. Kruna-kruna
sane mangge matur-atur marupa kruna-kruna sane alus sor, umpami
· Basa Alus Madia
Basa Alus Madia, marupa basa Bali alus sane
wirasanipun tengah-tengah, dados mangge marep ring wangsa sane tagehan, sesamen
triwangsa miwah wangsa andapan sane patut jungjungan, umpami : Sirep (=pules,
tidur), Ajeng (=daar,
makan), Mriki (=mai, kesini), Margi (=jalan, mari)
· Basa Alus Mider
Basa Alus Mider basa Alus sane ngiras kagunanipun ri
kala mabebaosan marep ring wangsa sane tegehan utawi ring wangsa andapan sane
patut jungjungan, umpami : Rauh (=teke, datang), Lali (=engsaplupa), Jinah (=pipis, uang), Puput (=pragat, selesai), Raris (=lantas, lalu)
- BASA SOR
· Basa Kasamen/Kapara
Basa kasamen utawi basa kapara,
sane wirasanipun boya ja alus taler boya ja kasar.
Kasamen, kruna linggan ipun saking sami, polih
pangater ka rauhing pangiring an dados kasamian, kasandiang dados kasamen.
Dados basa Kasamen artinipun basa Sor sane dados anggen sareng sami saha
wirasanipun tan ja nyinggihang maliha tan ja ngandapang, umpami :
- Sasamen Jaba :
Rikala mabebaosan mareng ring paturu jaba sajeroning
pagubugan.
I Bapa ngomong, “cening mara teka?”
I Cening masaut, “Icang mara teka Bapa”.
- Triwangsa
Rikala mabebaosan marep ring Jaba.
Ida Pranda nagndika, “cening mara teka?”
I Cening matur, “titian wau Ratu Pranda”.
Conto-conto :
Kruna Kasamen :
Gedeg (=marah), Nasi (=Nasi), Mai (=mari),
Pule (=tidur), Icang (=saya)
· Basa Kasar
Basa Kasar punika taler marupa basa sor, sane
katibakang marep ring pasawitraan sane luket utawi ri kala maiyegan. Krun-kruna
sane mangge, umpami :
Leklek (=daar,
makan, Bangka(=mati, mati), Medem (=pules,
tidur), nani ( cai, kamu
lelaki ), tidik ( daar,
makan ), beler ( kual,
kurang ajar ), siga ( nyai, kamu
wanita )
Tidak ada komentar:
Posting Komentar