Rabu, 16 Maret 2011

Cerpen bahasa Bali


Olih Mas Ruscitadéwi

Pis satak juta rasayang tiang bek sajan. Kéwala pis amunto sing ada artinné yéning bandingang tekén tresnan matua luh muani sané setata aptiang tiang.

“Yéning ulian pipis satak juta tiang nyidayang makatang rasa tresnan mémé bapanné Bli Madé kurenan tiangé, sinah luung pesan,” kéto tiang mapitungan padidi, sambilang nyuahin Luh Éka pianak titiangé ané adiri.

Tiang tusing bisa ngampet demen, suba marawat di matan tiangé, Luh Éka kaempu lan kasayangin olih Pekak lan Dadongné.

“Dumadak ulian pipis satak juta ento, I Mémé lan I Bapa nyak las nrima tiang dadi mantu, dadi kurenanné Bli Madé,” kéto tiang ngrimik padidi. Luh Éka pianak tiangé matolihang, mirib ia marasa héran méméné mamunyi padidi, kéwala ia sing matakon. Becat-becat ia nyemak tasné, turin malaib menék ka mobil, ané lakar setirin tiang.

Luh Éka, pianak tiangé totonan mara kelas 1 sekolah dasar. I pidan dugas, kulawargan titiangé tondén kena baya, Luh Éka biasa kaatehang masuk olih bapanné, kurenan tiangé, Bli Madé Sukèrta. Dadinné sasukat Bli Madé, kaukum sangkaning nyalukin kapelihan bapanné, tiang ané ngatehang Luh Éka ka sekolah.

“Dumadak ulian pipis satak juta, Bli Madé becak bébas uli penjara, dumadak di subané Bli Madé bébas, mémé lan bapa, bisa ngajiang tiang,” kéto dogén pinunas tiangé.

Seka becik mas-masan tiangé adep tiang, mobil tiangé masih adep tiang. “Kadung ja besik dogén ngelah mobil, né penting tiang nyidang buin mapupul ajak kurenan,” kéto pangaptian tiangé sambil nyerahang pipis satak juta ka matuan tiangé ané muani.

Mirib, matuan tiangé luh muani suba ngancan kresep, unduk pitresnan tiang lan Bli Madé kapininan kulawarga. Ento mirib ané nganayang matuan tiangé ané muani sesai malali ka penjara, tongos kurenan tiangé maukum. Pang kuda kadén matuan tiangé ngorahang matemu ngajak kepala penjarané. Sabilang ningehang unduk ento, ketug-ketug tangkah tiangé, rasa demen rasayang tiang nengsek, cara tusing nyidang tambakin.

Jani, kurenan tiangé nyidang pesu uli penjara. Saja dingehang tiang, kurenan tiangé pesu krana waneng hukumanné mula amonto. Patakon nyaman-nyaman tiangé jumah ané setata nakonang unduk pelakun pipisé ané satak juta, tusing cawis tiang. Nyak kija ja lakun pipisé tusing sangetang tiang, né penting, kurenan tiangé pesu uli penjara. Né penting, panak tiangé Luh Éka nyidang matepuk ajak bapanné.

Sedeng demen-demenné tiang makangen-kangenan ajak Bli Madé kurenan tiangé, saget tiang ningehang satua jelék pesu uli bibih Bli Madéné.

“Mimih nyajang sajan i bapa, kadén nak ka penjara nelokin Bli, jeg ka penjara ngalih pejabat penjarané, laut matetawahan unduk tongos pagawé negeri. Koné suba maan tongos, ajinné aji satak juta. Kija kadén i bapa maan pipis anggana meli kursi pagawé negeriné ané lakar tegakina baan I Nyoman...,” kéto Bli Madé ngorta sambilanga masebeng jengis. Kondén pegat satuanné Bli Madé, sagét rasayang tiang panyingakan tiangé makunang-kunangan, bayun tiangé runtag, laut tiang ensap tekén padéwékan.

Mara inget, dapetang tiang, ragan tiangé suba di kamar di duur pasaréanné. Di tebénan tepuk tiang Bli Madé lan panak tiangé Luh Éka nguwut batis tiangé. Uli semunné ngenah sajan Bli Madé sing nawang unduk, tur marasa sangsaya tekénang padéwékan tiangé.

"Uli pidan Gék gelem, dadi sing taén maorahan tekén Bli?" kéto Bli Madé matakon alus.

"Ampurayang Bli, Gék, mirib krana baet ngenehang Bli, ngemasin Gek gelem, jani Bli suba teka, suba mulih, da buin anggona keneh," kéto buin Bli Madé ngaraos. Cingakin tiang panyingakanné barak, sedih ia nepukin tiang buka kéné.

Tiang sing dot Bli Madé, ané mara sajan ngrasayang udara bébas marasa sebet, lawan-lawanang tiang bangun. Ngedénang tiang bayun tiangé, tiang makenyir. Bli Madé milu makenyir. Kenyir Bli Madéné rasayang tiang manis sajan cara kenyiré ané pidan duges tiang nu matunangan.

Nyingakin kenyir Bli Madéné prajani ilang sebet, pedih, lan inguh tiangé. Ané rasayang tiang tuang rasa bagia lan angayubagia ring Sanghyang Widhi sangkaning tiang kapicayang galah mapupul buin ajak kurenan lan panak tiangé. Bisa mapupul cara janiné dogén suba tan kadi-kadi rasa bagia tiangé. Tusing buin tiang sebet tekéning pipis satak juta ané suba juanga baan matuan tiangé, bapanné Bli Madé.

Ngingetang unduké ento makebris kedék tiang padidi.

"Yéh nak nguda jani Gék kedék, ada ané soléh di awak bliné?," paling Bli Madé malihan awaknné, uli duurné kagrépé, boongné, kupingné, bibihné, bajunné, konyangan kabalihin. Parisolahnée ento ngranayang tiang sumingkin kedék.

"Tusing Bli, tusing ada ané soléh sid néwék Bliné," kéto tiang ngorahin ia sambilang ngampet kedék.

"Man kéto nak nguda dadi Gék kedék, suud niwang, suud ngeling jani kedék, da nyén suud kedék dadi ngeling, dék-dék ling, dék-dék ling," Bli Madé ngendiang tiang, cara ngendingan anak cenik pusuh.

"Jani tiang kal nyatua, kéwala Bli harus majanji tuasing dadi pedih nah," tiang natangin Bli Madé.

"Unduk apa? Da gén nyanan Gék nyatuang untuk Gék mamitra nah," Bli mapi-mapi pedih. Kéwala penyingakané kijep-kijep, ngenah sajan ia macanda.

"Tenang gén, tiang sing taén ngelah mitra, makeneh ngelah mitra dogén tusing taén. Né unduk pipis satak juta ané punduhang tiang uli tabungan, ngadep mobil, lan ngadep mas-masan" kéto tiang nyarita.

"Pipis satak juta? Pipis satak juta ané anggona ngalih tegakan pagawé negeri kapinang bapan Bliné, ané banga adin Bliné, I Nyoman Wati ento, pipis satak juta ento... ."

Tusing baang tiang buin Bli Madé nglantangang munyinné. Tekep tiang bibihné aji anggutan. Bli Madé bengong, panyingakanné barak, kéwala matalang.

"Bli suba majanji tusing pedih, Bli harus satia tekén semaya, Bli sing dadi pedih," tiang nengsek kurenan tiangé apanga tusing pedih. Endahang tiang ya, ginikang tiang bangkiangné, gelut tiang, diman tiang, sambilang tiang kedék kékék-kékék.

Panak tiangé Luh Éka, masih milu nuutang, maganti-ganti tiang ngéndahang Bli Madé, maganti-ganti tiang gelut, nginikang lan niman Bli Madé, kanti ilang gedeg lan pedihné. Jani Bli Madé milu kedék cara tiang lan Luh Éka-né.

"Péh buin i raga bakat belog-beloganga tekén i bapa, mula ja i raga jak dadua belog, Gék lan Bli seken-seken belog. Suba Bli nyak ngantiin togos i bapané di penjara, jani Gék buin ngantiin pamelin kursi pagawé negeriné adin Bliné. Nyoman Wati, panak paling kesayangan i bapané. Mula cocok i raga makurenan, patuh-patuh belog," kéto abetné Bli Madé sambilanga ngagas duur.

"Tiang nyak ngemang pipis satak juta ento krana kadén tiang anggona mesuang Beli uli penjara. Bas kaliwat demen tiangé ningehang Bli bébas uli penjara, ngranayang tiang sing pedas matakon lakar anggona gena pipis totonan. Yén sing Bli ngorahang i bapa kapenjara boya ja tuah ngurusang Bli, kéwala pepesan mabisnis tegakan pagawé negeri ajak oknum pejabat penjarané, berek tiang tusing madaya pipis tiangé ané satak juta ento anggoné meli kursi. Tuni saja tiang makesiab, sebet tekén pipis tiangé ané satak juta ento, kéwala jani rasa sebet tiangé suba kakalahang olih rasa bagia sangkaning Bli suba jumah, ngenemin Luh Éka, turin ada di samping tiangé. Kalingké pipis satak juta, kadirasa amiliar tusing lakar ada bandingané tekén kalegaan tiangé jani, nepukin Bli suba bébas."

Bli Madé ngidemang panyingkanné. Tangkahné kebut-kebut, rasayang tiang ya mautsaha ngampet elingné.

Bli Madé tusing mamunyi apa-apa buin. Sahasa ia ngelut awak tiangé. Tekek sajan, cara tusing dadi kelésang.




umbén tiang marasa kabangunang kapin mémén tiangé ané newata.

“Gég, bangun…, bangun…, bangun,” kénten rasayang tiang mungin i mémé mangunin.

Maksa-maksang tiang bangun.

“Nak nguda ya, i mémé saet sajan mangunin uli kaladiatuanné, pasti ada ané penting sajan,” kéto keneh tiangé. Ané ngranyanang sahasa mukak matan tiangé.

Tolih tiang kema mai, sing ja ada apa. Kéwala munyin mémén tiangé enu macenging di kuping tiangé.

Dina ento kuping tiangé cara kabekin tekén mungin mémén tiangé ané nondén bangun.

“Gég bangun…bangun…bangun…,” kéto setata ané dingehang tiang.

Dinané ento tiang magarapan cara biasané. Apa ané rencayang tiang uli ibi puanné, jalanang tiang dinané ento. Saja tiang sing taén nyak mapuangkid. Apa ja ané nyidang jemak tiang galahé jani lakar jemat tiang prajani. Sing buin misi mani puanan.

“Yén nawang mani puan tiang sing nyidang nyemak gaéné ento. Urip baan nyilih, sing tawang bin pidan lakar tagiha,” kéto setata ané kenehang tiang, ané ngranayang tiang mautsaha mragatang gaé, apang tusing nungkak.

Tiang ingat di keneh tiangé ada majanji lakar ngemang keponakan tiangé baju. Jani keponakan tiangé ento suba nyak paek ajak tiang. Pepes ia nagih beliang kéné beliang kéto, ngidih kéné ngidih kéno. Tiang masih demen beliang lan ngemang ané nyidang isinin tiang. Yadiastun reramanné mémé lan bapanné tusing démen kapining tiang, setata nundung tiang, keponakan tiangé ento sing milu-milu. Ia biasa-biasa dogén.

I pidan ia saja ia cara mémé bapanné, milu nguber tur nagih nyagur tiang. Ngorahin tiang magedi uli jumah tiangé. Ngorahang tiang lakar ngrebut warisné. Kéwala jani, ia sing taén mamunyi kéto. To awinan tiang sayang ajak ia. Makita sajan ngemang ia apa ané gelahang tiang.

Suba uli makélo tiang ngelah keneh ngemang ia pipis, apanga ada bekel né mani puanan. Tiang suba nambun-nambunan pipis, lakar dépositoang tiang ia pipisé ento. Apang ia tengkejut, tiang ané lakar népositoang, lakar idih tiang foto copy KTP-né.

Uli semengan tiang suba kenyar-kenyir ngenehang demenné keponakan tiangé gaénang déposito. Suba uli puan tiang ngorang ngidih foto copy KTP-né. Ia masih suba majanji ngemang.

Jani tiang suba, sayaga lakar ka bank. Alihin tiang keponakan tiangé ento, tagihin tiang foto copy KTP-né cara janjiné puan.

Tiang sajan-sajan tengkejut nrima panampinné.

“Cang sing nyak berususan jak Ci, Ci sing dadi nangih warisan, Ci nak luh. Gediang iban Ci né uli dini. Umahné, umah cangé, lan mémé bapan cangé ané ngelahang,” lantang sajan munyin keponakan tiangé ento. Tiang sing nyidang buin ningehang lanturang munyinné krana tangkah tiangé malunan engsek. Yéh matan tiangé, malunan ngetel.

Becatang tiang malaib ka pangaén, buung tiang gaé déposito ka bank.

Inget tiang buin teken unduk ané pidan-pidan, dugas mémé bapan tiangé nu idup. Dugas, ento beli, ipah, lan keponakan-keponakan tiangé ngrebut tiang, nundung tiang apang magedi uli jumah, kéwala mémé bapan tiangé tusing ngemang.

“Gég, bangun…, bangun…, bangun…,” buin dingeh tiang munyin mémén tiangé ngebekin kuping. (Gék Yatri)







3 komentar: